Vaikh bandya Aasmaan te ud’day panchi {Bulley Shah Kalam}

Vaikh te sahi ke karday nain?
Na o karde rizaq Zakheera,
Na o bhukhay marday nain!
Kadi kisay nain ud’day panchi!
Bhukhay marde vaikhay nain?
Band’day hi karday rizaq zakheera
Band’day he bhukhay marday nain!!!

Bulleh Shah Kalam

Charday suraj dhalday waikhay,
Bujhay diway balday waikhay,
Heeray da koi mull na taaray,
Khotay sikkay chalday waikhay,
Jinnah da na jag te koi!
Oh we puttar palday waikhay,
Ohdi rehmat de nal banday,
Pani ottay chalday waikhay,
Loki kehnday daal nai galdi,
Main te pathar galday waikhay!

'सर्वभूता हिते'

सम्राट अशोक जब तक अपनी अथाह धन-सम्पत्ति व

सैन्य बल को आधार बनाकर कर्म करता रहा, उसका

परिणाम विधवाओं की चीत्कार, लाशों के ढेर एवं

वीभत्स रक्तपात के रूप में सामने आता रहा| किन्तु

ज्यों ही उसने एक सन्त के करुणाहस्त को प्रापत

किया, ज्ञान की कुंजी ने उसके ह्रदय-कपाटों को खोल

दिया| उसके भीतर आदिनाम का प्रकटीकरण हुआ

और 'चंड अशोक' से 'बोद्ध अशोक' बन गया| शक्ति,

साहस व साधन तो व्ही रहे, पर प्रभु सुमिरन ने उनके

प्रयोग की दिशा बदल दी| अब यही अशोक 'सर्वभूता

हिते' - स्वयं के साथ-साथ सर्वभूत प्राणियों के उत्थान

के लिए भी कार्यरत हो गया| इसलिए कहा गया कि

'योग: कर्मसु कोशलमू' अर्थात योग ( आदिनाम से जुड़ना )

से ही कर्मों में कुशलता आती है, क्योंकि इस अवस्था में

किया गया कर्म शारीरिक, मानसिक एवं बोद्धिक स्तर से

कहीं ऊँचा उठकर आत्मिक प्रकाश से प्रकाशित होता है|

ਜਰਾ ਸੋਚੋ !

ਸਾਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਮੁੱਲੀ ਦਾਤ

ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ I ਇਹੀ ਸਾਡਾ ਅਸਲ ਸਰਮਾਇਆ ਹਨ, ਸਾਡਾ

ਵਿਰਸਾ ਹਨ I ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਾਪ ਦਾਦੇ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ

ਵਧਾਉਣਾ ਫੈਲਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਣਾ

ਸਾਡਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਗਲਤ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਪੈ ਕੇ ਉਸ ਜਾਇਦਾਦ

ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭਿਖਾਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਦਰ-

ਦਰ ਤੋਂ ਟੁਕੜੇ ਮੰਗਣਾ I ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਰਸੇ ਦੁਆਰਾ

ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਪਰਲੋਕ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨਾ ਹੈ I ਪਰ ਇਸਦੇ ਉਲਟ

ਇਸ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਲੀ ਵਿਵੇਕ ਬੁਧੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਸੀਂ

ਧਾਰਮਿਕ ਪਖ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਰਸਾਤਲ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ I ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ

ਕਿ ਸਾਡੀ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੀ ਤੰਗ ਦਿਲੀ ਨੇ ਮਨੁਖਤਾਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰ ਰੰਗ,

ਭਾਸ਼ਾ, ਕੋਮ, ਮਜ਼ਹਬ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀਆਂਵੰਡੀਆਂ ਪਾ ਦਿਤੀਆਂ ਹਨ I ਕੀ

ਸਾਡਾ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰਸਾ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਮਾਰਗ ਉੱਪਰ ਚੱਲਣ ਦਿ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ

ਹੈ?

ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਦਿਬ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਹੋਇ II

ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ

ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ I ਉਥੇ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਸੁਣਦੇ ਹਨ I ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ

ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਜਗ੍ਹਾ-ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਕਥਾ ਵਾਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਤਿਸੰਗ ਪ੍ਰਵਚਨ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ I

ਜਿੰਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਆਮ ਹੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁਖਾ ਤਨ ਚੋਰਾਸੀ ਲਖ

ਜੂਨਾਂ ਭੋਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਕੇਵਲ ਮਨੁਖਾ ਤਨ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ

ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ I ਪਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪਰਮਾਤਮਾ

ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ I ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਹ ਜੀਵ

ਮਨੁਖਾ ਤਨ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਲਾਭ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ I ਜਿਵੇਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ-

 

ਚਿਰੰਕਾਲ ਮਾਨਸ ਜਨਮ ਨਿਰਮੋਲੁ ਪਾਏ,

ਸਫਲ ਜਨਮ ਗੁਰ ਚਰਨ ਸਰਨ ਕੈ II

ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮਨੁਖਾ ਸਰੀਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਜੋ ਅਮੁੱਲ ਹੈ I ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ

ਕੀਮਤ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ I ਇਹ ਜੀਵ ਚੋਰਾਸੀ ਲਖ ਜੂਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਭਟਕ ਰਿਹਾ

ਸੀ ਪਰਮਾਤਮਾਨੇ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨੁਖਾ ਸਰੀਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ I ਇਸ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ

ਕਹੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁਖਾ ਸਰੀਰ ਅਮੁੱਲ ਹੈ ਇਹ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ I

ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ-

 

ਜੈਸੇ ਰੂਪ ਰੰਗ ਬਿਧਿ ਪੂਛੈ ਅੰਧੁ ਅੰਧ ਪ੍ਰਤਿ,

ਆਪ ਹੀ ਨ ਦੇਖੈ ਤਾਹਿ ਕੈਸੇ ਕੈ ਦਿਖਾਵਈ I

ਰਾਗ ਨਾਦ ਬਾਦ ਪੂਛੇ ਬਹਰੋ ਜਉ ਬਹਰਾ ਪੈ,

ਸਮਝੈ ਨ ਆਪਿ ਤਾਹਿ ਕੈਸੇ ਸਮਝਾਵਈ I

ਜੈਸੇ ਗੁੰਗ ਗੁੰਗ ਪਹਿ ਬਚਨ ਬਿਬੇਕ ਪੁਛੈ ਚਾਹੈ,

ਬੋਲਿ ਨ ਸਕਤ ਕੈਸੇ ਸਬਦ ਸੁਨਾਵਈ I

ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਖੋਜੈ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਧਿਆਨ,

ਅਨਿਥਾ ਅਗਿਆਨ ਮਤਿ ਆਨ ਪੈ ਨ ਪਾਵਈ II

 

ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਅੰਨ੍ਹਾ ਇਨਸਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੰਗ ਰੂਪ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦਾ, ਬੋਲਾ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਬਾਰੇ

ਨਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਗੂੰਗਾ ਬੋਲ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦਾ I ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ I ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ

ਕਿ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬ੍ਰਹਮਾ ਜੀ (ਜੋ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ) ਨਾਰਦ ਜੀ ਅਤੇ

ਰਿਸ਼ੀ ਵੇਦ ਵਿਆਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ I

ਭਾਈ ਰੇ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਗਿਆਨ ਨ ਹੋਇ I

ਪੂਛਹੁ ਬ੍ਰਹਮੇ ਨਾਰਦੈ ਬੇਦ ਬਿਆਸੈ ਕੋਇ II

ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਾਰੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿਸੇ

ਪੂਰਨ ਸੰਤ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੋਲੋਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ I ਪਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ

ਸਾਰੇ ਹੀ ਲੋਕ ਭਗਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਇੱਕ ਹੀ ਹੈ I ਜੇਕਰ

ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇੱਕ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਭਗਤੀ ਵੀ ਇੱਕ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ I ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ

ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਨੇ ਭਗਤੀ ਦੇ ਅੱਲਗ-ਅੱਲਗ ਢੰਗ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ I

ਕਲਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇਅਧਾਰ ਤੇ ਭਗਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਲਕਿ ਦੰਭੀ ਅਤੇ ਪਖੰਡੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ

ਇਸਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰਸਤੇ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ I ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ

ਭਗਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ I ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਕਿਰਪਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਤੀਸਰਾ ਨੇਤਰ

ਖੁਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ I ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ-

 

ਕਹੈ ਨਾਨਕ ਏਹਿ ਨੇਤ੍ਰ ਅੰਧ ਸੇ

ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਦਿਬ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਹੋਇ II

GOD

एक  बार  स्वामी  रामतीर्थ  अमरीका में एक विशाल  जनसमूह  को  सम्बोधित कर रहे थेI

तभी  बीच  में  एक  महिला  ने  उनसे  प्रशन  किया कि- 'आप कहते हैं कि आपने  ईशवर

को देखा है,  तो कृपया बताएं कि  वह मिस्टर है,  मिसेज है या मिस है?'  स्वामी

जी ने मुस्कुरा कर उत्तर दिया कि ,' वह परमात्मा न तो मिस्टर है,  न मिसेज

है,  और न ही मिस हैI  वह तो एक मिस्ट्री (रहस्य)  हैI  ऐसी मिस्ट्री जिसका उदघाटन

केवल मानव-तन रुपी प्रयोगशाला में ही हो सकता हैI  और धर्म (ब्रह्मज्ञान)  ही वह युकित

है,  वह मार्ग है जो मानव-तन के भीतर प्रभु रुपी इस गूढ़ रहस्य को उद्धघाटित कर

सकता है,  उसका साक्षात्कार  करा सकता हैI

SEWAK

SEWAK IK AJEHA RUKH HAI JO PEHLA AAP FALDA HAI
FIR SANSAR NU FAL VAND DA HAI. JO PEHLA AAP
SAMVRDA HAI FIR SANSAR NU SAMVARDA HAI.
SEWAK PARUPKARI HUNDA HAI JO BUREAN DA V
BHALA HI MANGDA HAI. JIVEIN FALLAN NAAL LADDE
DARKHAT NU JEKAR KOI PATTHAR V MARDA HAI TA
V OH FAL HI PARDHAN KARDA HAI. DARKHAT APNE
SAR TE AGG SHARDA HAI PRANTU JO US DA ASRA
GREHAN KARN LYI AUNDA HAI USNU B OH THANDI MITHI
CHHA DINDA HAI. JO KULHADI LE K USNU KATN AUNDA
HAI, USNU PEEDA PAHUNCHAUNDA HAI RUKH BEDI BANKE
USNU B PAAR UTARDA HAI. JADON SAMUNDAR VICHO SIPI
KADHI JANDI HAI TA USDA MUH TODEYA JANDA HAI PAR
SIPI MUH TODAN WALE NU B MOTI HI PARDHAN KARDI HAI.
USDE DUARA DITE GYE DUKH NU MAN NAAL NHI LAUNDI
ISE HI TRA KOILE DI KHAAN ANDAR MAZDOOR HTHODEAN
NAAL CHOT KARDA HAI PAR FIR V OH USNU ANMOL HEERE
MOTI PARDHAN KARDI HAI. JADO GANNE NU PEEDEYA JANDA
HAI TA OH V PEEDAN WALE NU RAS HI PARDHAN KARDA HAI.
TIL KOHLU VICH PEEDAN TE V TAIL HI PARDHAN KARDE HAN.
DEEVE DA TAIL KHUD JAL KE PARKASH DINDA HAI. IK SACHHE
SEWAK DA SUBHA V AISA HI HUNDA HAI JEKAR KOI UHNA DA
BURA V KARE TA V OH USDA BHALA HI KARDE HAN.............

ਸੇਵਕ

ਸੇਵਕ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਫਲਦਾ ਹੈ
ਫਿਰ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਫਲ ਵੰਡਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਸੰਵਰਦਾ ਹੈ,
ਫਿਰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਕ ਪਰ-ਉਪਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜੋ ਬੁਰਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਭਲਾ ਹੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਫਲਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦੇ
ਦਰੱਖਤ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਪੱਥਰ ਵੀ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਫਲ
ਹੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਰੱਖਤ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਤੇ ਅੱਗ ਸਹਾਰਦਾ ਹੈ
ਪਰੰਤੂ ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਆਸਰਾ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸ
ਨੂੰ ਠੰਢੀ-ਮਿੱਠੀ ਛਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕੁਲਹਾੜੀ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੀੜਾਂ ਨੂੰ ਪਹੁਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਰੁੱਖ ਬੇੜੀ ਬਣ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ
ਪਾਰ ਪਹੁਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਪੀ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਿੱਪੀ ਮੂੰਹ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ
ਨੂੰ ਵੀ ਮੋਤੀ ਹੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਦੁੱਖ
ਨੂੰ ਮਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੀ। ਇਸੇ ਹੀ ਤਰਾਂ ਕੋਲੇ ਦੀ ਖਾਨ ਅੰਦਰ
ਮਜ਼ਦੂਰ ਹਥੋੜਿਆਂ ਨਾਲ ਚੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਉਸਨੂੰ
ਅਨਮੋਲ ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਗੰਨੇ ਨੂੰ ਪੀੜਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਪੀੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਰਸ ਹੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਿਲ ਕੋਹਲੋ
ਵਿਚ ਪੀੜਨ ਤੇ ਵੀ ਤੇਲ ਹੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੀਵੇ ਦੀ ਬੱਤੀ ਅਤੇ
ਤੇਲ ਖੁਦ ਜਲ ਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਕ ਸੱਚੇ ਸੇਵਕ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਵੀ
ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਉਨਾਂ ਦਾ ਬੁਰਾ ਵੀ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਹ ਉਨਾਂ
ਦਾ ਵੀ ਭਲਾ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ

ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਕੌਣ?

ਪੜਿ ਪੜਿ ਗਡੀ ਲਦੀਅਹਿ ਪੜਿ ਪੜਿ ਭਰੀਅਹਿ ਸਾਥ ॥
ਪੜਿ ਪੜਿ ਬੇੜੀ ਪਾਈਐ ਪੜਿ ਪੜਿ ਗਡੀਅਹਿ ਖਾਤ ॥
ਪੜੀਅਹਿ ਜੇਤੇ ਬਰਸ ਬਰਸ ਪੜੀਅਹਿ ਜੇਤੇ ਮਾਸ ॥
ਪੜੀਐ ਜੇਤੀ ਆਰਜਾ ਪੜੀਅਹਿ ਜੇਤੇ ਸਾਸ ॥
ਨਾਨਕ ਲੇਖੈ ਇਕ ਗਲ ਹੋਰੁ ਹਉਮੈ ਝਖਣਾ ਝਾਖ ॥੧॥

ਭਾਵ ਇਹ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਤਰ ਤਕ ਹੀ ਕਿਊਂ ਰੁਕਦੇ ਹਾਂ? ਇਥੋਂ ਗੁਜਰ ਕੇ ਅੱਗੇ
ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ I  ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ -ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਹੈ I  ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਤਦਰਸ਼ੀ ਗੁਰੂ  ਦੇ ਪਾਸ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ
ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ I  ਇਸ ਲਈ ਗਿਆਨੀ ਬਣੋ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਜਿਸ
ਅਲੋਕਿਕ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸਰੂਪ ਦੀ ਚਰਚਾ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਉਸ ਰੂਪ ਨ
 ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੇਖੋ I  ਸ੍ਵੈ - ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ ਕਿਊਂਕਿ  ਬੁਧੀਮਾਨੀ ਅਜਿਹਾ
ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੈ I
ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪਰਮਹੰਸ ਅਕਸਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਇਆ ਕਰਦੇ
ਸਨ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਅੰਬ ਦੇ ਬਗੀਚੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ I
ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਜਿਸਦੀ ਸੰਸਾਰਿਕ ਬੁਧੀ ਤੇਜ਼ ਸੀ ਓਹ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਗਿਆ
ਕਿ ਇਸ ਬਗੀਚੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਅੰਬ ਲੱਗੇ ਹਨ? ਇਸ ਬਾਗ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕਿੰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ?
ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਦੂਸਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਬਾਗ ਦੇ ਮਾਲੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ ਅਤੇ ਰੱਜ
ਕੇ ਅੰਬ ਖਾਧੇ I ਹੁਣ ਆਪ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ ਕਿ ਬੁਧੀਮਾਨ ਕੋਣ ਹੈ? ਇਸ ਲਈ ਭਾਈ ਜੇ
ਅੰਬ ਖਾਵੋਗੇ ਤਾਂ ਹੀ ਰਸ ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਪੇਟ ਭਰੇਗਾ I  ਸਿਰਫ ਦਰਖਤ ਜਾਂ ਪੱਤੇ
ਗਿਣਨ ਦਾ ਕਿ ਲਾਭ? ਜੋ ਸਿਰਫ  ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ, ਤਰਕ ਕਰਨ ਜਾਂ ਚਰਚਾ
ਵਿਚ ਫੱਸੇ ਰਹੰਦੇ ਹਨ ਓਹ ਅੰਬ ਗਿਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹੀ ਸਮਾਨ ਹਨI  ਬੁਧੀਮਾਨ ਲੋਕ
ਤਾਂ ਉਸ  ਸਚ ਦਾ ਰਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨI ਇਸ ਲਈ ਫੈਸਲਾ ਸਾਡੇ ਹਥ ਹੈ ਕਿ
ਅਸੀਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣ ਕੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਾਂI ਇੱਕ ਅਨੁਭਵੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੇਖਾਦੇਖੀ
ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ? ਚੋਣ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਹੈI

ਨਾਨਕ ਚਿੰਤਾ ਮਤਿ ਕਰਹੁ

 'ਕਾਸ਼ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਅਲਾਦੀਨ ਦੇ ਚਿਰਾਗ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਚਿਰਾਗ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਜਿੰਨ
ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸਨੁ ਹੁਕਮ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਭ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੂਰ ਕਰ ਲਵਾਂ I '
ਸ਼ਾਇਦ ਚਿੰਤਾ ਗ੍ਰਸਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਹੀ ਇਛਾ ਰਖਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕੁਝ
ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦੇਵੇ I ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ
ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਜਰੂਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਉਸਨੂੰ ਚਹੁੰ ਪਾਸੇ
ਤੋਂ ਘੇਰ ਲੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਸੁਝਦਾ I
ਅੱਜ ਦੀ ਭੱਜ ਦੋੜ ਵਾਲੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮਨੁਖ ਕਦੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ  ਹਰ ਸਮੇਂ ਹੀ
ਚਿੰਤਾ ਗ੍ਰਸਿਤ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ I ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਚੈਨ ਨਹੀਂ ਹੈ I

ਮਨਮੁਖਾ ਭਰਮੈ ਸਹਸਾ ਹੋਵੈ ਅੰਤਰਿ ਚਿੰਤਾ ਨੀਦ ਨ ਸੋਵੈ I

ਮਨੁਖ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਹੋਰ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ

ਅਨਦਿਨ ਦੁਖ ਕਮਾਵਦੇ ਨਿਤ ਜੋਹੇ ਜਮ ਜਾਲੇ II
ਸੁਪਨੈ ਸੁਖੁ ਨ ਦੇਖਨੀ ਬਹੁ ਚਿੰਤਾ ਪਰਜਾਲੇ II

ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚਿੰਤਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮਨੋਰੋਗ ਹੈ ਜੋ ਘੁਣ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁਖ ਨੂੰ
ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਅੰਦਰ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ I ਉਂਝ ਤਾਂ ਮਨੁਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ
ਵਾਰ ਮਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਚਿਤਾ ਤੇ ਜਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ I
ਪਰ ਚਿੰਤਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਚਿਤਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁਖ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਕਈ ਵਾਰ ਜ੍ਲਾਉਂਦੀ ਹੈ I
ਭਾਵੇਂ ਮਨੁਖ ਦੀ ਸਰੀਰਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਵੀ ਹੈ, ਕੋਈ
ਬੱਚਾ, ਬੁੱਢਾ ਜਾਂ ਜਵਾਨ ਹੈ I ਅਮੀਰ ਜਾਂ ਗਰੀਬ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ ਇਸ ਮਨੋਰੋਗ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ
ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ I

ਜਿਸੁ ਗ੍ਰਿਹਿ ਬਹੁਤੁ ਤਿਸੈ ਗ੍ਰਿਹਿ ਚਿੰਤਾ II
ਜਿਸੁ ਗ੍ਰਿਹਿ ਥੋਰੀ ਸੁ ਫਿਰੈ ਭ੍ਰਮੰਤਾ II

ਗਰੀਬ ਨੂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਅਮੀਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਵਿਆਪਦੀ, ਉਸਦੀਆਂ
ਤਾਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ

ਵਡੇ ਵਡੇ ਜੋ ਦਿਸਹਿ ਲੋਗ II
ਤਿਨ ਕਉ ਬਿਆਪੈ  ਚਿੰਤਾ ਰੋਗ II

ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਹੈ ਮਨੁਖ ਅੰਦਰ ਡਰ, ਭੈਅ I ਉਸ ਅੰਦਰ ਕਦੇ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਸਦੇ
ਕੋਲ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਖੋ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ I ਕਦੇ ਇਹ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ
ਹੈ ਕਿਤੇ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਾ ਰਹ ਜਾਏ I ਸੁਖ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਦੁਖ ਦਾ ਭੈਅ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ
ਉਸਨੂੰ ਮੋਤ ਦਾ ਭੈਅ ਹੈ, ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਭੈਅ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸੁਖ ਨੂੰ ਤਾਂ
ਖਿੜੇ ਮਥੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੁਖ ਨੂੰ ਨਹੀਂ I ਜੀਵਨ ਤਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੋਤ ਨਹੀਂ,
ਜਵਾਨੀਂ ਤਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੁਢਾਪਾ ਨਹੀਂ I ਉਹ ਇਸ ਅਟਲ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ
ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਸੁਖ ਨਹੀਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਦੁਖ ਨਾ ਲੈ ਕੇ ਆਵੈ, ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ
ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੋਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਜਵਾਨੀ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਦੀਵੀ ਹੋਵੇ I ਜੋ ਸਹਿਜ ਹੈ,
ਜੋ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਭੈਅ ? ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੋਤ ਨੂੰ ਜਾਂ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ
ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਉਸਦਾ ਮਨ ਸਹਿਮਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਉਸ
ਉੱਪਰ ਵੀ ਆਉਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਕਾਰਨ ਬੁਧ ਦੀ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨਸ਼ਵਰਤਾ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰਹੋ ਕੇ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਭੁ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰੇ I ਉਲਟਾ ਉਹ ਆਪਣੇ
ਬੁਢਾਪੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਭਵਿਖ ਨੂੰ ਸੁਰਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ
ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਤੇਜੀ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ I ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ INSURANCE POLICIES ,
PENSION PLANS ਆਦਿ ਨੂੰ ਲੈਣ ਦੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਹੋੜ ਉਸਨੂੰ
ਹੋਰ ਚਿੰਤਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ I ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੋਤ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ
ਪੈਦਾ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ 'ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਵੈਰਾਗ ' ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ I
ਕਦੇ ਮਨੁਖ ਅੰਦਰ ਭੈਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤੇ ਉਸਦਾ ਸਚ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਆ ਜਾਏ ਕਿਉਂਕਿ
ਉਸਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਕਰਮ ਨੀਵੇਂ ਦਰਜੇ ਦੇ ਹਨ I ਪਰ ਉਹ ਸਮਾਜ ਅੱਗੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚੰਗਾ
ਸਾਬਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ I ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮੁਖੋਟੇਦੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਭੈਅ ਉਸਨੂੰ ਸਤਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤੇ
ਉਸਦਾ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿਖ ਨਾ ਜਾਏ I ਕਦੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਿਆਂ ਦਾ ਭੈਅ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ
ਬੇਗਾਨਿਆਂ ਦਾ I ਕਦੇ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਅਣਸੁਖਾਵਿਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਤੇ ਕਦੇ ਭਵਿਖ
ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਖਿਆਲ ਉਸਨੂੰ ਭੈਅ ਭੀਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ I ਇਹ ਸਾਰੇ ਭੈਅ ਉਸਦੇ
ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬੋਝ ਥੱਲੇ ਦਮ ਘੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ I ਭਵਿਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਰਤਮਾਨ
ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ I WE ARE ALWAYS GETTING READY TO LIVE BUT
NEVER LIVING. ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਭੈਅ ਤੋਂ ਚਿੰਤਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ
ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਕਰਮ ਤੋਂ ਕਈ ਨਵੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਉਪਜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ
CHAIN REACTION ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅੱਗੇ ਵਦਦੀਆਂ ਰਿਹੰਦੀਆਂ ਹਨ I

'ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ ਇੱਕ ਮੁਠੀ ਚੂਕ ਲੈ ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ'

ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਜਾਲ ਬੁਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਇਨਸਾਨ ਸਾਰੀ ਉਮਰ
ਨਹੀਂ ਛੁਟ ਪਾਉਂਦਾ I ਮਸ਼ੀਨੀ ਯੁੱਗ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨ ਨੁਮਾ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਚਿੰਤਾ
ਗ੍ਰਸਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੀ ਹਾਲਤ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ I ਇਸ ਮਨੋਰੋਗ
ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਨ ਦੇ ਰੋਗ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ I

ਜਾ ਕਉ ਚਿੰਤਾ ਬਹੁਤੁ ਬਹੁਤੁ ਦੇਹੀ ਵਿਆਪੈ ਰੋਗੁ II
ਗ੍ਰਿਸਿਤ ਕੁਟੰਬਿ ਪਲੇਟਿਆ ਕਦੇ ਹਰਖੁ ਕਦੇ ਸੋਗੁ II

ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ I ਇਸ ਨਾਲ
ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਹੋਸ਼ 'ਚ ਆਉਣ ਤੋਂ
ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਹੋਰ ਵੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ I ਕਈ ਵਾਰ ਮਨੁਖ  ਨੂੰ
ਆਪਣੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਅੱਗੇ ਮੋਤ ਦੀ ਪੀੜ ਵੀ ਛੋਟੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਤਮ
ਹਤਿਆ ਵੱਲ ਆਪਣੇ ਕਦਮ ਵਧਾ ਲੇੰਦਾ ਹੈ I
ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇਸ ਚੱਕਰਵਿਊ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁਖ ਕੇਵਲ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਨਹੀਂ
ਬਲਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵੀ ਇਸਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ I ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ
ਮੈਂ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ I ਮੇਰੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ I ਉਹ
ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਮੈਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸਚਾਈ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ
ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸਾਨੂੰ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ I
ਉਹ ਮਨੁਖ ਦਾ ਹੀ ਕੀ ਸਭ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਾਤਾ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਕਰਤਾ ਹੈ I ਉਹ
ਤਾਂ ਪਥਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਦਾ ਹੈ I ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਨੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜੀ ਦਿੱਤੀ
ਹੋਈ ਹੈ I ਤਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਸਭ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ
ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ I ਫਿਰ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ?

ਨਾਨਕ ਚਿੰਤਾ ਮਤਿ ਕਰਹੁ ਚਿੰਤਾ ਤਿਸ ਹੀ ਹੇਇ II
ਜਲ ਮਹਿ ਜੰਤ ਉਪਾਇਆਨੁ ਤਿਨਾ ਭਿ ਰੋਜੀ ਦੇਇ II

ਮਾਲਿਕਾ

ਹਥੀਂ  ਚੁੱਕ ਲਾਡ ਤੂੰ ਲਡਾਵੇਂ ਮੇਰੇ ਮਾਲਿਕਾ ,

 

ਭੁੱਲ ਜਾਣ ਜੂਨੀਆਂ ਦੇ ਹਾਵੇ ਮੇਰੇ ਮਾਲਿਕਾ  

 

 

ਅਸੀਂ ਹਾਂ ਖਿਡੋਣੇ ਤੇਰੇ ਹਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਦਕੇ,

ਖੇਡਦੇ ਹਾਂ ਉਵੇਂ ਜਿਉਂ ਖਿਡਾਵੇਂ  ਮੇਰੇ ਮਾਲਿਕਾ  

ਤੂੰ ਹੀ ਜਾਣੇਂ ਰਮਜਾਂ ਨੂੰ ਗੁਝੀਆਂ ਨੇ ਤੇਰੀਆਂ,

ਪ੍ਰੀਤ ਕੋਈ ਪੁਰਾਣੀ ਤੂੰ ਨਿਭਾਵੇਂ ਮੇਰੇ ਮਾਲਿਕਾ  

 

 

ਮਾਣ ਸਾਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਨਾਲੋਂ ਵਖਰਾ,

ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਜਿਥੇ ਟਾਵੇਂ ਟਾਵੇਂ ਮੇਰੇ ਮਾਲਿਕਾ I

ਸੰਗਤ ਦਾ ਰੰਗ

ਮਮਾ ਮਨ ਸਿਉ ਕਾਜੁ ਹੈ ਮਨ ਸਾਧੇ ਸਿਧਿ ਹੋਇ ॥

ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਸਿਉ ਕਹੈ ਕਬੀਰਾ

ਮਨ ਸਾ ਮਿਲਿਆ ਨ ਕੋਇ ॥੩੨॥

 

ਭਾਵ ਇਹ ਕਿ ਮਨ ਦੇ ਮੂਲ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ ਯਾਨੀ ਕਿ ਮਨੁਖ ਦਾ ਮਨ ਆਤਮ

 

ਸਰੂਪ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਮਨ ਆਤਮਾ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹਾਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕਾ  ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਤਮਾ ਨੂ ਮਨ

 

ਦੇ ਉੱਪਰ ਸਵਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈI ਆਪ ਖੁਦ ਹੀ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਵਾਰ

 

ਘੋੜੇ ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਸਭ ਠੀਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਘੋੜਾ ਹੀ ਸਵਾਰ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਵੇ

 

ਫਿਰ ਕਿ ਹਾਲਤ ਹੋਵੇਗੀ? ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਜੋ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਉਸਦਾ

 

ਭਾਵ ਇਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮਨ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਆਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਜੋਤੀ ਰੂਪ ਹੋਣ

 

ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗੇਗੀI ਗੁਰੂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਇਸ ਮਨ ਲਈ ਬਰੇਕ ਹੈI ਜਿਵੇਂ ਸੰਸਾਰ

 

ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਵਸਤੂ ਦੀ ਗਤੀ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈI ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ

 

ਜਦੋਂ ਮਨ ਅੰਦਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੰਕਲਪ ਵਿਕਲਪ ਰੁਕ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਮਨ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ

 

ਹੈI ਜਦੋਂ ਮਨ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸਥਾਨ ਆਤਮਾ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈI ਮਨ ਦਾ ਰੁਕਣਾ

 

ਹੀ ਮਨ ਦਾ ਜੋਤ ਸਰੂਪ ਹੋਣਾ ਹੈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮਨ ਸੁਚੇਤ

 

ਹੁੰਦਾ ਹੈI

 

ਮਨ ਨੂੰ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈI ਇਸਦੇ ਅੰਦਰ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਚੱਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨI ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਵਿਚਾਰ

ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨੀਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈI

ਮਨ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗਿਰਾਵਟ ਵੱਲ ਜਾਣਾ ਇਸੇ ਲਈ ਸਾਡੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮਨ ਦੀ

ਤੁਲਨਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈI ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਿਵਾਣ ਵੱਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸੇ

ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨ ਵੀ ਬੁਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈI ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ

ਸਾਡੇ ਮਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਪੰਛੀ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ-

ਕਬੀਰ ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇਓ ਉਡਿ ਉਡਿ ਦਹ ਦਿਸ ਜਾਇ ॥
ਜੋ ਜੈਸੀ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲੈ ਸੋ ਤੈਸੋ ਫਲੁ ਖਾਇ ॥੮੬॥
ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨ ਪੰਛੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਜਾਦ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼

ਵਿੱਚ ਆਜਾਦੀ ਨਾਲ ਉੱਡਦਾ ਹੈ ਆਪਣੀ ਇਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ

ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਉੱਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਅੰਕੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾI ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਨ

ਵੀ ਸੁਤੰਤਰ ਹੈI ਇਹ ਵੀ ਆਪਣੀ ਇਛਾ ਨਾਲ ਪਲ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨ ਦੀ

ਸੈਰ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈI ਕਦੇ ਇਹ ਚੰਗੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਸਮਾਜ ਦਾ

ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਬੁਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਰਾਜਕਤਾ

ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈI ਮਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜਿਹੋ

ਜਿਹਾ ਰੰਗ ਘੋਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਉਹ ਵੈਸਾ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈI ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ

ਮਨ ਜਿਹੋ-ਜਿਹੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹੋ-ਜਿਹਾ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈI ਸਾਧ ਦੀ ਸੰਗਤ

ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਇੱਕ ਚੋਰ ਵੀ ਮਹਾਤਮਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੁਸ਼ਟ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ

ਜਾ ਕੇ ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਚੋਰ, ਡਾਕੂ ਜਾ ਲੁਟੇਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਮਨੂਖ ਜਿਹੋ

ਜਿਹੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸਦਾ ਮਨ ਤੇ ਵੈਸਾ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈI

ਇਕੁ ਦੁਖੁ ਰਾਮ ਰਾਇ ਕਾਟਹੁ ਮੇਰਾ।।

ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਦੁੱਖ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਵੀ। ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਸੁਖੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਖੀ ਹੋਣ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ

 ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਾਸਤਵਿਕ ਸੁੱਖ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਦੁਖੀ ਅਤੇ ਅਸ਼ਾਂਤ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਵਾਸਤਵਿਕ ਸੁੱਖ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਿੱਥੋ ਕਰਨੀ ਹੈ? ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਗਰੀਬ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਦੁਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਦੁਖੀ ਹੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸੰਤ-ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਇਕ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ-

ਇਕੁ ਦੁਖੁ ਰਾਮ ਰਾਇ ਕਾਟਹੁ ਮੇਰਾ।। ਅਗਨਿ ਦਹੈ ਅਰੁ ਗਰਭ ਬਸੇਰਾ।।

ਇਹ ਜੋ ਅੱਗ ਦੇ ਵਿਚ ਜਲਣਾ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਗਰਭ ਦੇ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਹੈ, ਹੇ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਮੇਰਾ ਇਹ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿਓ। ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਵਿਚ ਜਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨਸਾਨ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਆਵਾਗਮਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਹੈ, ਉੱਨਾ ਚਿਰ ਉਹ ਦੁਖੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਨੇ ਚੌਰਾਸੀ ਲੱਖ ਜੂਨਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁੱਖ ਸਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਤਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚ ਮਿਲ ਸਕੇ-

ਕਈ ਜਨਮ ਭਏ ਕੀਟ ਪਤੰਗਾ।। ਕਈ ਜਨਮ ਗਜ ਮੀਨ ਕੁਰੰਗਾ।। ਕਈ ਜਨਮ ਪੰਖੀ ਸਰਪ ਹੋਇਓ।। ਕਈ ਜਨਮ ਹੈਵਰ ਬ੍ਰਿਖ ਜੋਇਓ।। ਮਿਲੁ ਜਗਦੀਸ ਮਿਲਨ ਕੀ ਬਰੀਆ।। ਚਿਰੰਕਾਲ ਇਹ ਦੇਹ ਸੰਜਰੀਆ।।

ਚੌਰਾਸੀ ਲੱਖ ਜੂਨਾਂ ਭੋਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਤਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਜੀਵ ਉੱਪਰ ਕਿਰਪਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਤਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਰਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇਸ ਜੀਵ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜੀਵ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਹਰ ਸਾਹ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ-

ਗਰਭ ਕੁੰਟ ਮਹਿ ਉਰਧ ਤਪ ਕਰਤੇ।। ਸਾਸਿ ਸਾਸਿ ਸਿਮਰਤ ਪ੍ਰਭੁ ਰਹਤੇ।।

ਗਰਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਸ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਵ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਗਰਭ ਦੀ ਅਗਨੀ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਲਿਵ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮਾਇਆ ਦੀ ਅਗਨੀ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਜੀਵ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਲ-ਪਲ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਅੰਦਰ ਜਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੋਹ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਲਿਖਦੇ ਨੇ-

ਜੈਸੀ ਅਗਨਿ ਉਦਰ ਮਹਿ ਤੈਸੀ ਬਾਹਰਿ ਮਾਇਆ।। ਮਾਇਆ ਅਗਨਿ ਸਭ ਇਕੋ ਜੇਹੀ ਕਰਤੈ ਖੇਲੁ ਰਚਾਇਆ।। ਜਾ ਤਿਸੁ ਭਾਣਾ ਤਾ ਜੰਮਿਆ ਪਰਵਾਰਿ ਭਲਾ ਭਾਇਆ।। ਲਿਵ ਛੁੜਕੀ ਲਗੀ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਇਆ ਅਮਰੁ ਵਰਤਾਇਆ।। ਏਹ ਮਾਇਆ ਜਿਤੁ ਹਰਿ ਵਿਸਰੈ ਮੋਹੁ ਉਪਜੈ ਭਾਉ ਦੂਜਾ ਲਾਇਆ।। ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜਿਨਾ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ਤਿਨੀ ਵਿਚੇ ਮਾਇਆ ਪਾਇਆ।।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਗਰਭ ਦੀ ਅਗਨੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਹੀ ਤਰਾਂ ਬਾਹਰ ਮਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਹੀ ਲੀਲਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦੇ ਸਦਕਾ ਜੀਵ ਦਾ ਜਨਮ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਜੀਵ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਲਿਵ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਗ੍ਰਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਇਆ ਦੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਹ ਜੀਵ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਵਿੱਛੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਮੋਹ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਦੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਦੁਬਾਰਾ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਵ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਜੀਵ ਇਸ ਮਾਇਆ ਦੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਹੀ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਡੀ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਵ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਲਿਵ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸੰਤ-ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸ ਰਹੇ ਨੇ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਇਕ ਪੂਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਆਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਚਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ-

ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਜੇ ਕੋ ਮਾਗੈ।। ਸਾਧ ਜਨਾ ਕੀ ਸੇਵਾ ਲਾਗੈ।।

ਜਦੋਂ ਇਕ ਪੂਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਚਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਡੇ ਘਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਜੋਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ-

ਸਭ ਮਹਿ ਜੋਤਿ ਜੋਤਿ ਹੈ ਸੋਇ।। ਤਿਸ ਦੈ ਚਾਨਣਿ ਸਭ ਮਹਿ ਚਾਨਣੁ ਹੋਇ।।ਗੁਰ ਸਾਖੀ ਜੋਤਿ ਪਰਗਟੁ ਹੋਇ।। ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸੁ ਆਰਤੀ ਹੋਇ।।

ਗੁਰੂ ਸਾਡੇ ਘਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਅਨਹਦ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸੁਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਰਾ।। ਵਾਜੇ ਤਾ ਕੈ ਅਨਹਦ ਤੂਰਾ।।

ਗੁਰੂ ਸਾਡੇ ਘਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਪਤ ਨਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ-

ਗੁਪਤਾ ਨਾਮੁ ਵਰਤੈ ਵਿਚਿ ਕਲਜੁਗਿ ਘਟਿ ਘਟਿ ਹਰਿ ਭਰਪੂਰਿ ਰਹਿਆ।।ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਤਿਨਾ ਹਿਰਦੈ ਪ੍ਰਗਟਿਆ ਜੋ ਗੁਰ ਸਰਣਾਈ ਭਜਿ ਪਇਆ।।

ਗੁਰੂ ਸਾਡੇ ਘਟ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਿਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ-

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸੁ ਸਤਿਗੁਰੂ ਚੁਆਇਆ।। ਦਸਵੈ ਦੁਆਰਿ ਪ੍ਰਗਟੁ ਹੋਇ ਆਇਆ।।

ਐਸੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਲਿਵ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਅਜਾਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜੋ ਮਾਇਆ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਜਲਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਕ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਲਈ ਸ਼ੀਤਲਤਾ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-

ਕਬੀਰ ਮਨੁ ਸੀਤਲੁ ਭਇਆ ਪਾਇਆ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੁ।।ਜਿਨਿ ਜੁਆਲਾ ਜਗੁ ਜਾਰਿਆ ਸੁ ਜਨ ਕੇ ਉਦਕ ਸਮਾਨਿ।